Kompozycja cz. I
Artysta malarz przed przystąpieniem do tworzenia obrazu wykonywał długotrwałą i skomplikowaną pracę koncepcyjną. Czyli mówiąc prościej, siedział i myślał, podpatrywał i myślał, szkicował i myślał. Rysował pojedyncze przedmioty, postacie, sytuacje. Przyglądał się światłu. Przyglądał się otoczeniu. Mógł łączyć ze sobą osoby i przedmioty, które w rzeczywistości nigdy się ze sobą nie zetknęły. Mógł pomijać elementy, które nie pasowały do kompozycji. Zestawiał, poprawiał, znów zestawiał. Zmieniał pierwotną koncepcję. W końcu szkicował całość mającego powstać dzieła. Słowem, komponował. Dopiero wówczas zabierał się za malowanie. Praca koncepcyjna mogła trwać długie miesiące, niejednokrotnie dużo dłużej niż malowanie.
Fotografując nie mamy możliwości, aby zestawiać ze sobą przedmioty, które fizycznie się nie spotkały w jednym miejscu i czasie. Obiektyw zarejestruje wszystko, co widzi w scenie. Zarówno rzeczy potrzebne, jak i zbędne. Fotograf musi działać w obszarze, wyznaczonym przez świat fizyczny. Praca koncepcyjna fotografa polega na przyglądaniu się otaczającej rzeczywistości i wyborze głównego motywu, światła, otoczenia, perspektywy, pory roku itp. Często to komponowanie może trwać długo, jak u malarza, a często mamy na nie jedynie sekundy. Gdy coś ciekawego się dzieje.
Stąd fotograf musi być zawsze przygotowany.
Co to jest kompozycja
Wszystko powyższe nazywa się komponowaniem kadru.
Kompozycja
to wprowadzanie porządku
do otaczającego nas świata
pełnego chaosu.
Komponując kadr, z całego tego chaosu wydobywamy rzeczy, które chcemy podkreślić opowiadając naszą historię i ukrywamy inne, zbędne. Upraszczamy rzeczywistość. Komponowanie jest więc podejmowaniem decyzji, w jaki sposób i w którym miejscu kadru umieścić nasz temat.
Kompozycja jest sztuką wyboru.
Istnieje pewien zestaw uniwersalnych zasad, które pomagają fotografowi dobrze komponować kadry. Zasady te mają zastosowanie niezależnie od wybranego rodzaju fotografii – czy fotografujesz kwiatki, ludzi, krajobrazy czy architekturę. Poniżej kilka z nich, które łatwo możesz zacząć zastosować w swoich zdjęciach.
Kompozycja centralna
Kompozycja centralna to coś, od czego zaczynał niemal każdy fotograf, gdy robił pierwsze zdjęcia 🙂 Polega ona na umieszczeniu głównego motywu w samym środku kadru. Takie to przecież intuicyjne. Podnosisz aparat do oka, wycelowujesz widocznym w wizjerze kółkiem bądź kwadratem w swój temat i naciskasz spust. Cyk i zdjęcie gotowe. Potem zbierasz za to cięgi na fotograficznych forach dyskusyjnych. Że jak to kadr centralny, be, że musi być trójpodział itp.
Tymczasem zdjęcia z modelem/obiektem w środku kadru nie zawsze są złe. Są sytuacje, w których kompozycja centralna się sprawdza. Jednak jak wszystko w fotografii, musi ona mieć swoje uzasadnienie.
Kadr centralny dobrze wygląda w kompozycjach symetrycznych. Fotografie z głównym tematem w środku kadru podkreślają wrażenie spokoju, harmonii fotografowanej sceny.
Kompozycja z głównym tematem pośrodku współgra z kadrami w formie kwadratu. Takie kwadratowe kadrowanie, kiedyś niezbyt często stosowane, w ostatnich latach zostało mocno spopularyzowane przez Instagrama.
Zasada trójpodziału kadru
Pomimo wielu zalet kompozycji centralnej w większości przypadków najlepsze efekty osiąga się jednak umieszczając główne elementy kadru poza jego środkiem. Ludzkie oko i mózg czytają fotografie w sposób schematyczny, podświadomie nadając elementom kadru umieszczonym w niektórych miejscach większą ważność niż pozostałym, umieszczonym w innych miejscach. Na bazie tej wiedzy powstała tzw. zasada trójpodziału kadru.
Jeżeli kadr podzielimy dwiema liniami poziomymi i dwiema pionowymi na dziewięć jednakowych prostokątów, to te linie wyznaczą nam miejsca, w których dobrze jest umieścić ważne elementy naszego zdjęcia: postać, linię horyzontu itp.
Natomiast miejsca przecięcia się tych linii wyznaczają cztery punkty, które są na zdjęciu miejscami najbardziej zwracającymi uwagę widza. Są to tzw. mocne punkty. Dobrze jest nauczyć się tak komponować kadry, aby w mocnych punktach znalazły się najważniejsze z ważnych elementów zdjęcia – przykładowo oczy osoby fotografowanej.
W przeciwieństwie do spokoju kadrowania centralnego, kadrowanie zgodnie z zasadą trójpodziału nadaje zdjęciu pewnej dynamiki, ale z drugiej także wrażenie równowagi.
Ja w swoim aparacie ustawiam punkt ostrzenia w jednym z górnych mocnych punktów. Dzięki temu zawsze łapię ostrość na elemencie znajdującym się w mocnym punkcie, czyli na dwa sposoby wskazuję widzowi, co jest dla mnie w kadrze najważniejsze – kompozycją i ostrością.
Przekątna
Najbardziej dynamiczną kompozycją jest kadrowanie po przekątnej, tj. umieszczenie ważnych elementów kadru w dwóch przeciwległych rogach. Czasem wystarczy na przykład jedynie przechylić aparat i zrobić zdjęcie pod kątem, aby kadr nabrał „drapieżnego” charakteru.
Należy jednak bardzo ostrożnie podchodzić do takiego sposobu kadrowania. Przy kadrowaniu po przekątnej treść zdjęcia musi być także dynamiczna, sfotografowanie martwej natury w przechylonym kadrze nie będzie dobrze wyglądało. Kolejny przykład na to, że treść i forma w zdjęciu muszą do siebie pasować, uzupełniać się, współgrać.
Linie wiodące
Kolejnym zabiegiem kompozycyjnym jest wykorzystanie tzw. linii wiodących. Linie wiodące prowadzą wzrok widza od pierwszego planu przez plany kolejne, tworzą też wrażenie głębi, trójwymiarowości kadru, który w rzeczywistości jest przecież dwuwymiarowy.
W przypadku linii wiodących dobrze jest, aby prowadziły one widza do czegoś interesującego, na czym można byłoby zakończyć wędrówkę po kadrze. W zdjęciu powyżej nasz wzrok nie napotyka na nic interesującego, gdyż światła nadjeżdżającego samochodu są zbyt słabo widoczne.
Obramowanie
Wprowadzenie do kompozycji różnego rodzaju obramowania jest często stosowane do podkreślenia tematu zdjęcia. Dobrym pomysłem jest wykorzystywanie rożnych naturalnych ram występujących w fotografowanej scenie i zrobienie zdjęcia przez nią. Możliwych opcji mamy całe mnóstwo, np. ramy drzwi, okna, kolumny, ogrodzenia, drzewa, wysokie trawy, a nawet czyjeś nogi lub ręce. Wystarczy się tylko rozejrzeć wokół i popatrzeć na świat trochę inaczej niż do tej pory.
Ramy w kadrze nie tylko pomagają stworzyć wrażenie głębi, trójwymiarowości, podobnie jak w przypadku linii wiodących, ale mogą także pomóc ukryć zbędne szczegóły fotografowanej sceny. Szczególnie korzystnie wyglądają kadry z ramami prowadzącymi wzrok od ciemnych ram do jasnych części kadru, w których umieszczony jest motyw.
Jeszcze lepsze efekty daje wykorzystanie jako tła dla naszego tematu okrągłego kształtu. Okręgi natychmiast zwracają naszą uwagę, przyciągają wzrok, przy czym symetria linii okręgu nie staje w konflikcie do pozostałych linii w kadrze.
Zasada figur geometrycznych
Fotografie możemy komponować wykorzystując otaczające nas figury geometryczne. Należy nauczyć się je tylko dostrzegać.
Zmruż oczy tak, aby realne przedmioty zlały się w plamy. Teraz drzwi nie są już drzwiami, ale prostokątem, znaki drogowe to koła, korony drzew to duże owale, a twarze osób to małe owale. Zestawiaj ze sobą te figury geometryczne, zmieniając perspektywę, aż osiągniesz wrażenie równowagi w kadrze. Niestety, wrażenie równowagi to bardziej kwestia wyczucia, intuicji, niż gotowych schematów poprawnej kompozycji.
Kształty geometryczne są często najatrakcyjniejszymi wizualnie elementami kompozycji. I nawet same w sobie mogą być dobrym tematem zdjęcia, np. abstrakcji.
Figury geometryczne często są wykorzystywane w fotografii architektury, ale można stosować je zawsze, przykładowo ustawiając grupy osób na zdjęciach w trójkąty, jak na zdjęciu poniżej.
Jak komponowali mistrzowie fotografii
Na koniec, popatrzcie, jak komponowali swoje kadry uznani światowi fotografowie:
W następnych poradach dla początkujących będziemy kontynuować rozmowę o kompozycji w fotografii.
