wszystko o głębi ostrości
|

Głębia ostrości od podstaw

Pozostajemy nadal w obszarze ostrości i dziś porozmawiamy o głębi ostrości. Głębia ostrości to taka przestrzeń w kadrze, która sprawia wrażenie ostrej, tj. w której umieszczone obiekty pozostają ostre i nie są rozmyte. Przestrzeń ta przebiega przez kadr prostopadle do linii wychodzącej z obiektywu, wszystkie obiekty umieszczone w tej samej odległości od aparatu mają podobną ostrość. Pasek ostrości w kadrze może być wąski, np. kiedy obejmuje tylko samą postać albo nawet jedynie fragment twarzy, a tło pozostaje rozmyte – mówimy wówczas o małej głębi ostrości. I analogicznie, kiedy pasek ostrości jest szeroki i obejmuje większą część kadru lub nawet cały kadr, od pierwszego planu do ostatniego, mówimy o dużej głębi ostrości.

jak ustawic glebie ostrosci
Przykład kadru krajobrazowego o dużej głębi ostrości, obejmującej zarówno kwiaty i kamienie na pierwszym planie, jak i góry w tle
zdjecie o malej glebii ostrosci
Powyższy kadr charakteryzuje się natomiast małą głębią ostrości. W pasku ostrości znajdują się jedynie włosy Panny Młodej, tło jest rozmyte, poza głębią ostrości. Natomiast w dalszym ciągu tło jest czytelne.

Co to jest przysłona

Głębię ostrości reguluje się za pomocą przysłony, stanowiącej część składową obiektywu. Przysłona składa się z małych nieprzezroczystych elementów, tzw. listków, które zamykając się i otwierając tworzą otwory o różnej wielkości, przez które do wnętrza aparatu przenika światło. Otwory te w zależności od wielkości oznaczone są wartościami liczbowymi, np. f 2.0, f 5.6, f 11 itd., przy czym mniejsza liczba oznacza mniejszą głębię ostrości, a im wartość liczbowa jest większa, tym także większa jest głębia ostrości. Przykładowo, przy przysłonie oznaczonej wartością f 2.0 pasek ostrości będzie wąski i obejmie jedynie mały fragment kadru, przy f 5.6 będzie średnio szeroki, a przy f 11 będzie szeroki i może objąć cały kadr.

jak dziala przyslona
Zdjęcie wykonane z przysłoną o wartości f 2.2. W granicach ostrości pozostaje jedynie mały fragment kadru – grafit niebieskiej kredki oraz ta część kredki pomarańczowej, która znajduje się w tej samej odległości od aparatu. Pozostałe części kredek niebieskiej i pomarańczowej oraz inne kredki są rozmyte.
co to jest przyslona
Do wykonania tego kadru została użyta średnia przysłona o wartości f 4.0. Pozwoliła ona na ujęcie w pasku ostrości nie tylko pojedynczego fragmentu jednego z liści, ale całej grupy liści, przy jednoczesnym rozmyciu tła.
duza wartosc przyslony
Panorama nocnego miasta wykonana została z dużą przysłoną o wartości f 22, która pozwoliła na ostre odwzorowanie budynków zarówno na pierwszym planie, jak i tych znajdujących się w tle.

Jak ustawić wartość przysłony

Wartością przysłony i wynikającą z niej głębią ostrości możemy sterować z poziomu aparatu. I znów, podobnie jak w przypadku czasu naświetlania, w aparatach mamy do dyspozycji automatyczne programy tematyczne, które mają zaprogramowane gotowe ustawienia większej lub mniejszej przysłony. Np. program krajobrazowy będzie miał domyślnie ustawiane przysłony pozwalające na uzyskanie większej głębi ostrości obejmującej jak największą część kadru, a program portretowy małej głębi, w celu rozmycia tła. Jednak jak to bywa w przypadku automatów, będą to zawsze decyzje aparatu i nie zawsze to, co aparat nam zaproponuje, okaże się dla nas satysfakcjonujące. Jeśli więc chcemy wziąć sprawy w swoje ręce i sami decydować o wielkości głębi ostrości w kadrach, najlepiej jest sięgnąć po tryb półautomatyczny, oznaczony literkami A lub AV – w zależności od producenta aparatu. Jest to tzw. tryb preselekcji przysłony, pozwalający fotografowi na wybranie jednej konkretnej wartości przysłony, z jaką kadr zostanie wykonany, a aparat do wybranej wartości przysłony automatycznie dobierze czas naświetlania pozwalający na wykonanie poprawnego kadru. Poprawnego, czyli w miarę możliwości dobrze naświetlonego.

Po przełączeniu pokrętła trybów na tryb preselekcji przysłony, żądaną wartość przysłony ustawiamy kręcąc kółkiem nastaw aż do wyświetlenia właściwej wielkości liczbowej lub poprzez wybór odpowiedniej wartości w menu aparatu – odsyłam Was znów do instrukcji obsługi posiadanego modelu aparatu.

Jednak nie zawsze będziecie w stanie wybrać wszystkie wartości przysłon, o jakich tu piszemy. Jak wspomniałam, przysłona jest częścią obiektywu, tak więc wartości przysłon będą zależały od rodzaju posiadanego obiektywu. Najlepsze są obiektywy „jasne”, dające możliwość wyboru jak najmniejszej wartości przysłony, rzędu f 1.6 czy nawet f 1.2. Jednak takie obiektywy są stosunkowo droższe, do większości aparatów amatorskich dołączane są obiektywy o przysłonie zaczynającej się od wartości f 3.5 lub f 4.0. Minimalna wartość przysłony danego modelu obiektywu jest zawsze wskazana na obiektywie.

jasny obiektyw

Ten obiektyw jest obiektywem „jasnym”, ponieważ przysłonę można otworzyć do wartości f 1.4, co da nam bardzo małą głębię ostrości.

 

Pozostałe elementy wpływające na głębię ostrości

Ale głębia ostrości w kadrze zależy nie tylko od wartości zastosowanej przysłony, ale także od ogniskowej obiektywu oraz od odległości aparatu od fotografowanego obiektu. Im ogniskowa obiektywu jest krótsza, tym głębia ostrości jest większa. Jak pamiętacie z poprzedniego wpisu, ogniskową obiektywu określa się w milimetrach – czyli „krótki” obiektyw o ogniskowej 35 mm da większą głębię ostrości niż „długi” obiektyw o ogniskowej 200 mm. Stąd jeśli chcecie mocno rozmyć tło, lepiej jest fotografować „długim” teleobiektywem niż „krótkim” obiektywem szerokokątnym.

kiedy uzywac teleobiektywow
Powyższy kadr został wykonany teleobiektywem o ogniskowej 200 mm z przysłoną f 2.8. Dzięki temu pierwszy plan oraz tło zostały rozmyte, a główni bohaterowie kadru pozostają ładnie odcięci od tła.
Głębia ostrości zależy także od odległości dzielącej nas od naszego fotograficznego tematu. Im ta odległość jest większa, im temat znajduje się dalej, tym głębia ostrości jest większa.
mala glebia ostrosci
Kadr został wykonany ze stosunkowo dużą przysłoną o wartości f 7.1. Taka wartość przysłony powinna dać dużą głębię ostrości, obejmującą prawie cały kadr. Jednak fotografowana kula znajdowała się bardzo blisko aparatu i jednocześnie była oddalona od tła, stąd głębia ostrości w tym kadrze jest mała.

Różne zastosowania głębi ostrości

Głębia ostrości niesie ze sobą także pewne niebezpieczeństwa, a jednym z nich jest możliwość pojawienia się nieostrości w takich częściach kadru, które powinny być ostre. Przyczyną tego jest zbyt mała głębia ostrości, wynikająca np. z wybranej zbyt małej wartości przysłony oraz to, iż obiekty mające być ostre nie znajdowały się w jednej odległości od aparatu. Dodatkowo, głębia ostrości rozciąga się niesymetrycznie względem punktu, na który nastawimy ostrość – około 1/3 szerokości naszego paska ostrości rozciąga się przed tym punktem, a 2/3 za nim. Należy o tym pamiętać szczególnie fotografując obiekty z bliska z małą głębią ostrości.

Mała głębia ostrości najczęściej wykorzystywana jest w fotografii portretowej, makro, czy przy fotografowaniu detali. Małe wartości przysłony pozwalają nie tylko na rozmywanie tła, ale także na tworzenie w tle lub na pierwszym planie efektu bokeh, czyli rejestrowaniu plam pozostających poza ostrością w postaci kółeczek.

jak rozmyc tlo
Przysłona o wartości f 1.8 pozwoliła nie tylko na rozmycie tła, ale także na powstanie efektu bokeh, który dodatkowo uatrakcyjnia kadr.

Z drugiej strony, używając dużych wartości przysłon rzędu f 20 – f 22 możemy rejestrować światła w kadrze w postaci promienistych gwiazd. Zdjęcie poniżej zostało wykonane z przysłoną f 22, co pozwoliło na uchwycenie świateł z charakterystycznymi promieniami.

jak uzyskac gwiazdy ze swiatel

Przy wszystkich tych rozważaniach dotyczących głębi ostrości należy jednakowoż pamiętać, że operowanie głębią ostrości nie powinno być celem samym w sobie. Wszystkie techniczne możliwości aparatów, wszelkie fotograficzne triki nie mają służyć jedynie stworzeniu miłego obrazka bez treści, ale powinny wspomagać fotografa w jak najlepszym opowiedzeniu historii. I głębia ostrości jest w kontekście eksponowania tematu naszego kadru bardzo ważnym i niezwykle potężnym orężem. Pozwala bowiem na uwypuklanie ważnych oraz ukrywanie niepotrzebnych obiektów na zdjęciu. Wykorzystując potencjał głębi ostrości fotograf może kierować uwagę widzę na określony element kadru, pomagając mu zrozumieć historię, którą pragnie kadrem opowiedzieć.

co to jest mala glebia ostrosci

Powyższy kadr stanowi przykład doskonale i kompletnie opowiedzianej historii, z wykorzystaniem dobrodziejstwa małej głębi ostrości. Kadr wykonano z przysłoną o wartości f1.8, przy czym ostrość ustawiona została na pierścionek zaręczynowy. Twarze postaci pozostają poza głębią ostrości, jednak są na tyle czytelne, że widzimy ich mimikę, odczytujemy pozycje ciała bohaterów. Dzięki temu dokładnie wiemy, o jakim wydarzeniu opowiada nam autor.

jak ustawic mala glebie ostrosci

Kolejny kadr z wykorzystaniem małej głębi ostrości. W powyższym przypadku została użyta przysłona o wartości f 2.2, ostrość ustawiono na ręce mężczyzny grającego na gitarze. Dzięki tym zabiegom kadr stał się opowieścią o muzyce, patrząc na niego niemal można usłyszeć unoszące się w powietrze dźwięki.

W kolejnym wpisie porozmawiamy o przyczynach ostrości poza głównym tematem kadru oraz jak sobie z tym radzić.

Podobne wpisy

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

3 komentarze

  1. Witam serdecznie. Dziękuje za cenne wskazówki. Mam również pytanie "na kogo" ostrzyć w przypadku ujmowania kilku osób na zdjęciu np. przy sesji rodzinnej?

    1. To wszystko zależy od rodzaju zdjęcia. Przy portrecie zbiorowym, kiedy osoby znajdują się na przykład w dwóch rzędach, można ostrzyć na twarz osoby w środku pierwszego rzędu - stojąc nie za blisko, mając przysłonę rzędu 8 czy 11 oraz szerszy obiektyw drugi rząd również powinien być ostry. Najważniejsza jest tu zasada paska ostrości rozciągającego się 1/3 przed i 2/3 za wybranym punktem ostrości.
      Przy zdjęciach reportażowych ostrzymy na głównego bohatera - nawet jeśli jest dużo osób w kadrze, zwykle jedna, dwie osoby są najważniejsze, bo wokół nich dzieje się opowieść, zachodzą jakieś interakcje. Wówczas nie przeszkadza, jeśli osoby nie będące bohaterami będą poza ostrością, a będą tworzyły pierwszy lub trzeci plan.
      Ale tak jak napisałam, to wszystko zależy od konkretnego zdjęcia.